Browse Documents By...
Original Language...
Documents For...
Browse Commentaries By...
Browse Referred Persons By...
Privilege for the Deux-Aes Bible, The Hague (1579)
Source: Bijzondere Collecties, Universiteitsbibliotheek van Amsterdam, OTM: OM 63-2110
Citation:
Privilege for the Deux-Aes Bible, The Hague (1579), Primary Sources on Copyright (1450-1900), eds L. Bently & M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org
Back | Record | Images | Commentaries: [1]
Translation only | Transcription only | Show all | Bundled images as pdf
2 transcripted pages
Chapter 1 Page 1
BIBLIA
Dat is,
DE GANTSCHE
HEYLIGHE SCHRIFT,
grondelick ende trouwelick
verduydtschet:
Met verklaringhe duysterer Woorden, Redenen ende Spreucken, ende verscheyden Lectien, die in andere loflicke Ouersettinghen gheuonden, ende hier aen de kant toeghesettet zijn.
Met noch rijcke aanwijsinghen, der ghelijck ofte onghelijckstemmenden plaetsen, op het allergewiste, met Scheydtteeckenen ende Versen ghetale (daer een yeghelick Capittel na Hebreischer wijse, mede onderdeylt is) verteeckent.
TOT DELFT,
By Aelbert Hendricksz, woonende aent Merct-veldt.
Int Iaer ons Heeren Iesu Christi,
M. D. LXXIX.
Chapter 1 Page 2
De Drucker tot den Leser.
HEt is onder de Menschen een groote ondanckbaerheyt, dat sy dickmael schelden, straffen ende lasteren, dat tot haer groot voordeel gheschickt ende ghegheuen is. De verscheyden Ouersettinghen, hebben voortijden in sulcker eere gheweest, datse Godsalighe Mannen, als eenen kostelicken schatt, neerstichlick sonder eenighen kost daeraen te sparen, versamelt ende by een ghestelt hebben: welverstaende, dat de eene Ouersettinghe door de ander beuesticht, ghebetert ende verklaert wordt, ende dat alle dinghen konnen bescheydelicker wt vele monden, dat wt eenen, verstaen worden. Maer nu is het velen menschen leedt, dat daer meer dan eene Ouersettinghe te vinden is. Sy roepen, dat de Schriftuere door menigherley Ouersettinghe verualscht ende twijffelachtich ghemaeckt wordt. Nochtans ware dat een onuerdraghelicke hooueerdicheyt, dat eenich Ouersetter oft Wtlegger der Heyligher Schriftuere, soude meynen, dat die alle dwalen, ofte de Schriftuere verualschen, diese van letter tot letter, niet euen also en verstaen, ouersetten ende wtlegghen, ghelijck hyse verstaen, ouergheset ende wtgeleyt heeft. Oock kanmen wel een dinck met verscheyden woorden, ende een sake met verscheyden wijsen van spreken, verklaren. Ende de Gheest Gods en heeft alle gauen der Ouersettinghe, verklaringhe ende duydinghe der Schriftuere, niet in eenen mensche wtghestort: maer ghelijck syne gauen menigherley zijn, also deylt hyse oock menigherley menschen wt by maten, so dat niet een mensche dese gaue, ende een ander die, so volkomen heeft, dat hem niet daer aen en ghebreke: (want sulcke volkomenheyt der gauen, is in Christo alleen, wt des welcken volheydt wy alle ontfanghen, dat wy hebben.) Want wy sien, dat verscheyden menschen, verscheyden gauen hebben, ende dat vele menschen deselue gaue hebben, met onghelijcke maten. Waerom oock Paulus seydt: Ghy kont alle een na den anderen propheteren, etc. Ende de gheesten der Propheten, zijn den Propheten onderworpen. Maer het is niet noodich, teghenwoordichlick vele hier van te spreken, dewijle dit gheen nieuwe Ouersettinghe en is te achten, maer is meest, van woorde te woorde, de seer ghepresen Ouersettinghe Martini Lutheri, (wiens naem so groot is, dat ick hem hier niet en wil beghinnen met weynighe woorden te prijsen) in Neder-landtsche ghebracht, so veel het Oude Testament aengaet: ende het Nieuwe Testament is datselue, dat Anno neghen ende vijftich is wtghegaen (Ende dewijle in den Jare M.D.LXII desen Bijbel, met groote onkosten ende groote arbeydt, wtghegaen is, ende der selue gheen ofte weynige meer te coop en zijn: So en hebben wy den seluen oncost ende grooten arbeydt niet ontsien noch eens aen te legghen, op dat het aen ons niet ontbreken en soude, daer door Godes eere te verbreyden, naedemael het selfste ons so rijckelick, door zijn louter ghenade, in dese onse benoude Neder-landen wordt aengheboden, op dat wy oock eens deels door tselue/Medearbeyders des grooten Oogsts gheuonden mochten worden. Waer in, buyten onse ghemeyne wijse van spreken, sommighe woorden ghebruyckt zijn, om onderscheydt inder sprake te maken, ende te bewijsen, (ten grooten behulp des Lesers) waer dat de Heylighe Schrift tot velen, of tot een alleen spreeckt. Dwelck dus langhe in alle onse Neder-landtsche Bybelen niet aenghemerckt is: ende nochtans in alle andere Talen, doch in sonderheyt in de Heylighe Schrift, neerstichlicken alle tijdt gheobserueert gheweest is. So hebbe ick, waer dat soude meughen eenige twijfelinghe vallen, of de Heylighe Schrift van een ofte tot eenen, van vele ofte tot velen spreeckt, dit onderscheyt ghebruyckt: te weten, tot eenen, u, oft ghy: ende tot velen, ghylieden, oft u lieden. Doch niet alomme, maer alleenlick, daer het weerdich is aengemerckt te worden, ofte daer eenighe swaricheyt wesen mochte, op dat ick, so veel in my is, tot der Heyligher Schrift af noch toe en dede. Ten anderen, hoewel de Ouersetter eyghentlick heeft de Bybel Lutheri Nederlandtsch gemaeckt, so heeft hy nochtans daerby oock vele andere Ouersettinghen doorghesien: voornemelicken, Sancti Pagnini, Munsteri, de Zurische, de Geneefsche, ende de Annotatien Uatabli: wt de welcke hy hier ende daer inde kant ghestelt heeft dat sy anders hebben dan Luther. Dese verscheyden Lesinghen zijn met twee '' streepkens gheteeckent. Ten derden salmen in desen Bybel oueruloedigher Aenwijsinghen der plaetsen der Schiftuere vinden, dan in eenighen anderen: ende deselue met Sterrekens, Cruyskens, (die den Soecker seer ghereiflick zijn ende helpen) ende dobbel Cruyskens ordentlick gheteeckent, ende de Letteren a.b.c. achterghelaten, midtsgaders dat dickmael van den onuoorsichtighen Leser, deze Letteren met de woorden daer sy by stonden, meynden mede te voeghen, als int lesen daer by dienende, so datmen dearin niet en kan feylen. Bouen desen, dewijle de Bybels niet alle in Capittelen ende Uersen ouereen en komen, Ja Luther gheene Uersen hadde, so sal de Leser weten, dat de Ouersetter hierin de Geneefsche ghevolcht heeft, ende elk Uers telcken van eenen nieuwen Reghel beghinnende, dwelck grootelick de meniozie versterct, ende tot d'Aenwijsinghen ende Register seer behulpsamich is. Behoudens dat Luthers Capittelen meest altijdts in de kant geteeckent staen, daer zijn scheydinge niet ouer een en koemt met de Geneefsche: waer het anders is, dat salmen in de Uersen wel mercke: Also zijn oock somtyts Pagnini ende Munsteri Capittelen in de kant gheteeckent. Desghelijcks heeft hy oock de Geneefsche gheuolcht, in de orden der Boecken, sonderlinghe diemen noemt Apocryphen, dewijle Luther dat derde ende vierde Boeck Esdre niet en heeft, maer wt anderen hier in ghebracht is, gelijck oock het derde boeck der Machabeen, dwelck hier achter de andere twee Boecken der Machabeen ghestelt is. Hier is somtijdts een Ouerlandts woordt in de Ouersettinge ghebleuen, ende in de kant somwijlen wtgheleydt, om het rechte verstandt derplaetsen te beter wt te drucken. Waertoe oock vele verklaringhen in de kant ghestelt zijn. Dit alle is ghedaen, Christelicke Leser, tot uwe nutt ende voordeel, sonder moeyte ofte kost te sparen, ofte ander groot tijdtlick ghewin daer van te verwachten. Want mijn verwerf is Godt.
EXTRACT VANDE PRIVILEGIE
De Staten van Hollandt ghehoort hebbende tgoet rappoort, ende aenmerckende de groote oncosten int Drucken vanden BYBEL, hebbende gheconsenteert ende gheoctroyeert, Aelbert Hendicxz. Boeckdrucker, alleen te mogen drucke ende vercoopen, den BYBEL MET VVTLOOPENDE VERSEN, by hem ghedruct, oft dierghelijcken. Verbiedende allen Druckers, Boecvercoopers, ende voorts eenen yeghelijcken, desen voorschreuen BYBEL, oft dierghelijcke, niet te drucken oft doen drucken, binnen den landen van Hollandt, nochte de selue elders ghedruct sijnde, die voorschreuen nagedructe BYBELS te vercoopen, doen vercoopen oft distribueren, binnen den tijt van tvvee Jaren eerstcomende, sonder consent vanden voorseyden Aelbert Hendicxz. op pene van confiscaci van dierghelijcke ghedructe BYBELS, ende daerenbouen op verbeurte van drie Carolus guldens van elcke BYBEL, breeder verclaert in brieuen van Octroye. Ghedaen inden Haghe, den xxi. Mey, Anno M. D. Lxxix.
Onderteeckent
C. de Rechtere.
Transcription by: Stef van Gompel
Source: Bijzondere Collecties, Universiteitsbibliotheek van Amsterdam, OTM: OM 63-2110
Citation:
Privilege for the Deux-Aes Bible, The Hague (1579), Primary Sources on Copyright (1450-1900), eds L. Bently & M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org
Back | Record | Images | Commentaries: [1]
Translation only | Transcription only | Show all | Bundled images as pdf
2 transcripted pages
Chapter 1 Page 1
BIBLIA
Dat is,
DE GANTSCHE
HEYLIGHE SCHRIFT,
grondelick ende trouwelick
verduydtschet:
Met verklaringhe duysterer Woorden, Redenen ende Spreucken, ende verscheyden Lectien, die in andere loflicke Ouersettinghen gheuonden, ende hier aen de kant toeghesettet zijn.
Met noch rijcke aanwijsinghen, der ghelijck ofte onghelijckstemmenden plaetsen, op het allergewiste, met Scheydtteeckenen ende Versen ghetale (daer een yeghelick Capittel na Hebreischer wijse, mede onderdeylt is) verteeckent.
TOT DELFT,
By Aelbert Hendricksz, woonende aent Merct-veldt.
Int Iaer ons Heeren Iesu Christi,
M. D. LXXIX.
Chapter 1 Page 2
De Drucker tot den Leser.
HEt is onder de Menschen een groote ondanckbaerheyt, dat sy dickmael schelden, straffen ende lasteren, dat tot haer groot voordeel gheschickt ende ghegheuen is. De verscheyden Ouersettinghen, hebben voortijden in sulcker eere gheweest, datse Godsalighe Mannen, als eenen kostelicken schatt, neerstichlick sonder eenighen kost daeraen te sparen, versamelt ende by een ghestelt hebben: welverstaende, dat de eene Ouersettinghe door de ander beuesticht, ghebetert ende verklaert wordt, ende dat alle dinghen konnen bescheydelicker wt vele monden, dat wt eenen, verstaen worden. Maer nu is het velen menschen leedt, dat daer meer dan eene Ouersettinghe te vinden is. Sy roepen, dat de Schriftuere door menigherley Ouersettinghe verualscht ende twijffelachtich ghemaeckt wordt. Nochtans ware dat een onuerdraghelicke hooueerdicheyt, dat eenich Ouersetter oft Wtlegger der Heyligher Schriftuere, soude meynen, dat die alle dwalen, ofte de Schriftuere verualschen, diese van letter tot letter, niet euen also en verstaen, ouersetten ende wtlegghen, ghelijck hyse verstaen, ouergheset ende wtgeleyt heeft. Oock kanmen wel een dinck met verscheyden woorden, ende een sake met verscheyden wijsen van spreken, verklaren. Ende de Gheest Gods en heeft alle gauen der Ouersettinghe, verklaringhe ende duydinghe der Schriftuere, niet in eenen mensche wtghestort: maer ghelijck syne gauen menigherley zijn, also deylt hyse oock menigherley menschen wt by maten, so dat niet een mensche dese gaue, ende een ander die, so volkomen heeft, dat hem niet daer aen en ghebreke: (want sulcke volkomenheyt der gauen, is in Christo alleen, wt des welcken volheydt wy alle ontfanghen, dat wy hebben.) Want wy sien, dat verscheyden menschen, verscheyden gauen hebben, ende dat vele menschen deselue gaue hebben, met onghelijcke maten. Waerom oock Paulus seydt: Ghy kont alle een na den anderen propheteren, etc. Ende de gheesten der Propheten, zijn den Propheten onderworpen. Maer het is niet noodich, teghenwoordichlick vele hier van te spreken, dewijle dit gheen nieuwe Ouersettinghe en is te achten, maer is meest, van woorde te woorde, de seer ghepresen Ouersettinghe Martini Lutheri, (wiens naem so groot is, dat ick hem hier niet en wil beghinnen met weynighe woorden te prijsen) in Neder-landtsche ghebracht, so veel het Oude Testament aengaet: ende het Nieuwe Testament is datselue, dat Anno neghen ende vijftich is wtghegaen (Ende dewijle in den Jare M.D.LXII desen Bijbel, met groote onkosten ende groote arbeydt, wtghegaen is, ende der selue gheen ofte weynige meer te coop en zijn: So en hebben wy den seluen oncost ende grooten arbeydt niet ontsien noch eens aen te legghen, op dat het aen ons niet ontbreken en soude, daer door Godes eere te verbreyden, naedemael het selfste ons so rijckelick, door zijn louter ghenade, in dese onse benoude Neder-landen wordt aengheboden, op dat wy oock eens deels door tselue/Medearbeyders des grooten Oogsts gheuonden mochten worden. Waer in, buyten onse ghemeyne wijse van spreken, sommighe woorden ghebruyckt zijn, om onderscheydt inder sprake te maken, ende te bewijsen, (ten grooten behulp des Lesers) waer dat de Heylighe Schrift tot velen, of tot een alleen spreeckt. Dwelck dus langhe in alle onse Neder-landtsche Bybelen niet aenghemerckt is: ende nochtans in alle andere Talen, doch in sonderheyt in de Heylighe Schrift, neerstichlicken alle tijdt gheobserueert gheweest is. So hebbe ick, waer dat soude meughen eenige twijfelinghe vallen, of de Heylighe Schrift van een ofte tot eenen, van vele ofte tot velen spreeckt, dit onderscheyt ghebruyckt: te weten, tot eenen, u, oft ghy: ende tot velen, ghylieden, oft u lieden. Doch niet alomme, maer alleenlick, daer het weerdich is aengemerckt te worden, ofte daer eenighe swaricheyt wesen mochte, op dat ick, so veel in my is, tot der Heyligher Schrift af noch toe en dede. Ten anderen, hoewel de Ouersetter eyghentlick heeft de Bybel Lutheri Nederlandtsch gemaeckt, so heeft hy nochtans daerby oock vele andere Ouersettinghen doorghesien: voornemelicken, Sancti Pagnini, Munsteri, de Zurische, de Geneefsche, ende de Annotatien Uatabli: wt de welcke hy hier ende daer inde kant ghestelt heeft dat sy anders hebben dan Luther. Dese verscheyden Lesinghen zijn met twee '' streepkens gheteeckent. Ten derden salmen in desen Bybel oueruloedigher Aenwijsinghen der plaetsen der Schiftuere vinden, dan in eenighen anderen: ende deselue met Sterrekens, Cruyskens, (die den Soecker seer ghereiflick zijn ende helpen) ende dobbel Cruyskens ordentlick gheteeckent, ende de Letteren a.b.c. achterghelaten, midtsgaders dat dickmael van den onuoorsichtighen Leser, deze Letteren met de woorden daer sy by stonden, meynden mede te voeghen, als int lesen daer by dienende, so datmen dearin niet en kan feylen. Bouen desen, dewijle de Bybels niet alle in Capittelen ende Uersen ouereen en komen, Ja Luther gheene Uersen hadde, so sal de Leser weten, dat de Ouersetter hierin de Geneefsche ghevolcht heeft, ende elk Uers telcken van eenen nieuwen Reghel beghinnende, dwelck grootelick de meniozie versterct, ende tot d'Aenwijsinghen ende Register seer behulpsamich is. Behoudens dat Luthers Capittelen meest altijdts in de kant geteeckent staen, daer zijn scheydinge niet ouer een en koemt met de Geneefsche: waer het anders is, dat salmen in de Uersen wel mercke: Also zijn oock somtyts Pagnini ende Munsteri Capittelen in de kant gheteeckent. Desghelijcks heeft hy oock de Geneefsche gheuolcht, in de orden der Boecken, sonderlinghe diemen noemt Apocryphen, dewijle Luther dat derde ende vierde Boeck Esdre niet en heeft, maer wt anderen hier in ghebracht is, gelijck oock het derde boeck der Machabeen, dwelck hier achter de andere twee Boecken der Machabeen ghestelt is. Hier is somtijdts een Ouerlandts woordt in de Ouersettinge ghebleuen, ende in de kant somwijlen wtgheleydt, om het rechte verstandt derplaetsen te beter wt te drucken. Waertoe oock vele verklaringhen in de kant ghestelt zijn. Dit alle is ghedaen, Christelicke Leser, tot uwe nutt ende voordeel, sonder moeyte ofte kost te sparen, ofte ander groot tijdtlick ghewin daer van te verwachten. Want mijn verwerf is Godt.
EXTRACT VANDE PRIVILEGIE
De Staten van Hollandt ghehoort hebbende tgoet rappoort, ende aenmerckende de groote oncosten int Drucken vanden BYBEL, hebbende gheconsenteert ende gheoctroyeert, Aelbert Hendicxz. Boeckdrucker, alleen te mogen drucke ende vercoopen, den BYBEL MET VVTLOOPENDE VERSEN, by hem ghedruct, oft dierghelijcken. Verbiedende allen Druckers, Boecvercoopers, ende voorts eenen yeghelijcken, desen voorschreuen BYBEL, oft dierghelijcke, niet te drucken oft doen drucken, binnen den landen van Hollandt, nochte de selue elders ghedruct sijnde, die voorschreuen nagedructe BYBELS te vercoopen, doen vercoopen oft distribueren, binnen den tijt van tvvee Jaren eerstcomende, sonder consent vanden voorseyden Aelbert Hendicxz. op pene van confiscaci van dierghelijcke ghedructe BYBELS, ende daerenbouen op verbeurte van drie Carolus guldens van elcke BYBEL, breeder verclaert in brieuen van Octroye. Ghedaen inden Haghe, den xxi. Mey, Anno M. D. Lxxix.
Onderteeckent
C. de Rechtere.
Transcription by: Stef van Gompel