---

6 transcripted pages

---

Chapter 1 Page 1

123

[IN DE KANTLIJN: Hiervan is acte in forma opgestelt]

Op huijden den thienden november anno xvic ende tzestich compareerden voor mij Nicolaes Paets notarius publicus bij den Hove van Hollant opte nominatie van de Eedele heeren van de gerechten der stadt Leijden geadmitteert binnen derselver stede residerende, ende voor den getuijgen naergenoemt, d'eersame seigneur -- aangevuld in margine: Jan Maire, -- Frans Hackes, Joris Abrahamsz. van der Marsche, Pieter Leffen, Frans Moyaert, Jacob Voorn, Salomon Wagenaer, Pieter Hackius, Philips de Croij, Pieter Dedier, Hendrick Verbiest, Daniele -- doorgehaald: ende Abram -- van Gaesbeeck soo voor hemselven als vervangende en hem starck maeckende voor sijn broeder Abram van Gaesbeeck, alle bouckvercopers, oft bouckdruckers binnen der stadt Leijden woonachtich:

Ende verclaerden zij respective comparanten, dat zij, mit den anderen hebben gemaect, geaccordeert, aengegaen ende toegestaen, seecker contract, raeckende het naedrucken, bestaende in verscheijden conditien, begrepen in zestien diversche articulen, als blijct bij 't gedruckte contract ende conditien daervan sijnde, waervan een ('twelck bij de respective comparanten, opten vijffden deser maent november 1660 met hare handen ende namen is ondergeteijkent) ende, hier nevens, onder mij notaris, om bewaert te werden is gelaten.

Welck voorsz. contract oft accord, ende de respective conditien -- doorgehaald: ende vandien -- mitsgaders 't innehouden vandien zij comparanten respectivelicken -- doorgehaald: bij desen -- alsnoch verclaerden te approberen, lauderen, ende ratificeren bij desen. Belovende zij respective comparanten, haer naer den inhouden van 't voorsz. contract, te sullen reguleren, ende gedragen ende tselve accord oft contract, elck in tsijne getrouwelick naer te komen achtervolgen, ende doen doen, sonder daertegens te doen, oft gedogen gedaen te werden

---

Chapter 1 Page 2

in eeniger manieren. Onder verbant van haere respective persoonen ende goederen geen uijtgesondert, ten bedwang van allen 's heeren rechten ende rechteren. Consenteerden voirts zij comparanten hiervan bij mij notaris gemaect ende gelevert te werden een oft meer acten in forma.

Aldus gedaen ende gepasseert ten dage, maent ende jaere voorsz. binnen Leijden -- aangevuld in margine: (uijtgesondert bij Hendrick Verbiest die (onlanx?) opten xvien deser maent november geteijckent heeft) -- ter presentie ende overstaen van Jacobus Lucasz. ende Antonij van Cathagen, als getuijgen gelooffwaerdich hiertoe beneffens mij notaris versocht ende overgeropen.

Jan Maire
Frans Hackes
Joris Abrahamsz. van der Marsce
Pieter Leffen
Frans Moyaert
Salomon Wagenaer
Daniel en Abram van Gaasbeeck
P.D. Croij
Hendrick Verbiest
Pieter Hackius
Pieter Dedier
Jacob Voorn
Jacobus Lucas
Anthonij van Kathagen 1660

't Welck ic affirmere, N. Paets notarius publicus s(ub)s(cripsi) 1660

Compareerden voor mij notaris voornoemt d'ondergeschreven personen dewelcke verclaerden bij desen te approberen ende ratificeren de voorgaende acte ende approbatie ende het contract daerinne gemelt, beloven 'tselve in alle poincten naer te comen, onder verbant als naer rechten. T'oerconden desen geteijckent.

A. v. Hoogenhuys desen geteijckent opten xixen martii 1661. Mij present N. Paets s(ub)s(cripsit) 1661.

Opten xxven meije 1661 heeft Sr. Adriaen Vlack, bouckvercooper in Sgravenhage d'voorsz. accorde ende contracte geapprobeert mittbelofte van hem daernaer mede te sullen reguleren sulcx dselve mit sijne onderteijckeninge bij desen bekent. Adrian Vlack.

---

Chapter 1 Page 3

Also dagelijcx, by ervarentheyt wort bevonden, dat het Na-drucken, op het alderhoogste schadelijck, en oock streckende is tot groot dis-respect ende kleyn-achtinge van den Boeck-handel in 't gemeen, als mede van een yeder Boeck-verkooper ende Boeck-drucker in 't bysonder: Soo is 't, dat wy ondergeschreven, omme alle 't selve, soo veel doenlijck, te verhoeden en voor te komen, met malkanderen hebben aengegaen en opgerecht zeker vast en onverbrekelijck Contract, op conditien en maniere als volght: Te weten,

I.
Dat niemant van ons sal vermogen, gelijck wy oock, op alle eer en vromigheydt, mits desen beloven, eenige Boecken die by yemant van ons Contractanten sullen gedruckt zijn, na te drucken, ofte te doen na-drucken, ofte eenigh part ofte deel daer in te hebben, noch oock eenige soodanige na-gedruckte Boecken te koopen ofte te verkoopen, 't zy binnen ofte buyten dese Provintien na-gedruckt, directelijck noch indirectelijck, in geeniger manieren, op verbeurte, in 't regard van de Na-drucker, 't zy dan den Drucker ofte Boeck-verkooper, van 25 guldens voor yeder bladt dat het selve nagedruckte Boeck sal bevonden worden groot te zijn, ende in 't regard van de Verkooper, van de somme van 50 guldens, voor yeder Boeck dat hy verkocht sal hebben, d'eene helft ten behoeve van die geene wiens Boeck nagedruckt sal wesen, een vierde part voor ons gemeene Collegie, ende 't resteerende vierde-part voor den Armen; Maer sal een yeder van ons gehouden zijn, alle vertieringe van deselve na-gedruckte Boecken, soo veel doenlijck, te beletten, en te verhinderen.

II.
Wel-verstaende nochtans dat alle die Boecken, die by verscheyden van ons Contractanten, tot dato deses zijn na-gedruckt, sullen blijven in haer geheel, om by alle en een yegelijck die deselve Boecken tot dato deses gedruckt sullen hebben, oock na desen noch gedruckt en verkocht te mogen werden, ten ware deselve Contractanten malkanderen, daer over naerder quamen te verstaen; doch sal niemant van ons, eenige van deselve Boecken, voortaen mogen drucken, dan alleen die geene, die deselve voor dato deses gedruckt sullen hebben, op gelijcke poene ofte verbeurte als voren.

III.
Alle Kerck-boecken, oude Authores, Scholasticalia, en diergelijcke die tot dato deses gemeen, en by een yeder sonder onderscheyt gedruckt zijn geweest, sullen alsnoch, voor soo veel den Text belangt, gemeen blijven, en by een yegelijck van ons mogen gedruckt worden, in sodanigen formaet en in sulcker voegen, als een yeder van ons sal goet en geraden vinden: Maer alle nieuwe verbeteringen en ampliatien van dien, als Commentaria, Variae lectiones, Summaria, Capita, en diergelijcke, 't zy deselve nieuw sullen zijn, ofte door grooten arbeydt uyt verscheyden Autheuren by een gebracht, sullen moeten geacht en gehouden worden voor eygen Copy, en sal dienvolgens 't selve by niemant van ons mogen na-gedruckt, ofte eenige na-gedruckte van dien, verkocht worden, op gelijcke verbeurte als voren.

IV.
Indien yemant van ons Contractanten, quame te drucken een Boeck, dat van te voren by yemant buyten de Vereenighde Provintien gedruckt was; sal soo haest hy het selve op de Pers geleght sal hebben, daer van Notitie doen aen den Scriba, en nevens de selve Notitie een afgedruckt bladt leveren, en sal alsdan, maer eerder noch anders niet, het voorsz Boeck gehouden worden voor een eygen Copy, van de selve onse mede-Contractant, en daer na by niemant van ons mede mogen gedruckt,

---

Chapter 1 Page 4

noch oock, indien een ander van ons, het selvige daer na mede quam te drucken, eenige sodanige na gedruckte Boecken, by ons mogen verkocht ofte vertiert werden, mede op gelijcke verbeurte als voren.

V.
Maer de Originele Copy, sal by een yeder van ons, vryelijck mogen verkocht en verhandelt worden, sonder eenige oppositie ofte tegen-seggen.

VI.
En indien het quame te gebeuren, dat verscheyden van ons Contractanten, een of meer van de Boecken buyten de voorsz Provintien gedruckt, gelijckelijck ofte omtrent een en deselve tijt mochten op de Pers nemen, soo sal die gene van ons Contractanten, die daer van de eerste notificatie aen den Scriba sal hebben gedaen, en daer beneffens een bladt van sijn Drucksel ofte aengevangen Boeck, aen den selven Scriba sal hebben over gesonden, zijn en blijven gepraefereert, voor alle anderen die het selve Boeck mede op de Pers souden mogen genomen hebben, en sal alsdan het selvige Boeck, voor sijn eygen Copy moeten gehouden worden. En alsoo de Steden en Woonplaetsen van ons Contractanten seer verscheyden, en oock sommige verre van den anderen af-gelegen zijn, soo sal in 't regard van de voorsz notificatie, altijts moeten acht genomen worden op de selve af-gelegenheyt, en de selve notificatie gehouden werden gedaen te zijn terstont neffens het af-senden van 't voorsz bladt, aen den gemelten Scriba: welcke Scriba oock gehouden sal wesen, aen een yeder van ons, die hy weet ofte vermeent, dat mede sodanigh Boeck,waer van hem een proef-bladt door een ander sal toe-gesonden zijn, op de Pers zal hebben gebracht, daer van terstont en sonder uyt-stel te verwittigen, ten eynde de selve daer van mach ophouden, en geen vordere kosten en doe; op
poene, indien de voorsz Scriba daer in na-latich ware, ofte eenich versuym dede, van te moeten vergoeden alle schaden en interessen, die de sodanige daer door soude mogen hebben en lijden, en daer-en-boven noch aen den selvigen te betalen de somme van twaelf guldens; en nochtans sal de voorsz Scriba gehouden wesen, de fixe tijt bekent te maken aen de Praeses en Assessores,wanneer hy het eerste bladt heeft ontfangen.

VII.
En by soo verre die gene, die het voorsz proef-bladt aen den Scriba sal hebben gesonden, met sijn aen-gevangen werck, binnen den tijt van drie Maenden daer na, niet voort ginge, maer het selvige, dien tijdt geduerende, liet steecken, en daer door een ander van ons Contractanten opgehouden wierde, soo sal deselve daer door verbeuren de somme van 20 stuyvers voor yeder bladt, dat sodanigh Boeck soude groot geworden zijn, en daer-en-boven noch verliesen, sijn recht tot het drucken van het selve Boeck; Sullende alsdan aen de anderen van ons Contractanten vry staen, het gemelte Boeck te mogen drucken, en gedruckt zijnde, gehouden werden voor desselfs eygen Copy, even als of het noyt by die gene begonnen ware geweest, die het voorsz proef-bladt, eerst aan den Scriba sal overgesonden hebben; Te vervallen de voorsz Boete, voor d'eene helft aen en ten behoeve, van den genen onder ons, die daer door als voren, sal opgehouden zijn, item voor een vierde part aen ons Collegie, en het resteerende vierde part aen den Armen.

VIII.
Niemant van ons die eenigh recht ofte eygendom is hebbende aen een Copy die in den Druck komt te manqueeren, en welck Boeck nochtans gaerne by een ander van ons soude opgeleyt worden, sal vermogen 't selve vruchteloos op te houden, maer sal gehouden wesen, het selvige Boeck, binnen den tijdt van twee Jaren, na dat het heeft beginnen te manqueeren, wederom op de Pers te nemen, en daer mede voort te gaen, ofte by faute van dien sal hy sijn recht en eygendom daer van verliesen, en alsdan by een ander van ons, vryelijck mogen opgeleyt worden; welcke andere oock daer mede den eygendom van deselve Copy sal bekomen; Sullende alsdan in desen mede plaets

---

Chapter 1 Page 5

hebben en gepraefereert werden, die gene van ons, die het eerste proef-bladt aen den Scriba sal over gesonden hebben, even als hier voren in het vierde en seste Articul staet vermelt; Wel-verstaende nochtans, dat de eerste eygenaer eerst en al voren, van het voorsz manquement, als mede tot het wederom drucken van 't voorsz Boeck, 't zy in 't by-wesen, ofte anders, met kennisse van den Scriba, sal moeten aengemaent zijn, eer dat een ander van ons het selve Boeck sal mogen op-leggen: Doch sal de voorsz eerste Eygenaer, by aldien hy niet genegen is, sijn eygen Copy te her-drucken, vermogen eenige weynige exemplaren, die hy daer van sal over hebben, op sodanigen prijs te stellen, als hem sal goet duncken, des sal hy alsdan daer mede den eygendom van de selve Copy verliesen, en daer van versteecken zijn.

IX.
Een yegelijck van ons Contractanten, wiens Boeck ofte Copy, door een ander buyten dit Contract zijnde, na-gedruckt is, sal vermogen, een ofte meer sodanige Copyen van deselve Na-drucker, mede te drucken, als den geenen, wiens Boeck na-gedruckt sal zijn, goet en raetsaem sal duncken, om alsoo sijn schade, soo veel doenlijck, daer door te recouvreren en verhalen: en sal niemant van ons, soo haest onse mede-Contractant het voorsz Boeck van de gemelte Na-drucker, gedruckt sal hebben en komen uyt te geven, eenige andere exemplaren, dan alleen van de selve onse mede-Contractant mogen aenkopen ofte vertieren; ten ware dat de Contractant, van te vooren eenige van des voorsz Na-druckers Boecken mochte in-gemangelt ofte gekocht hebben; waer van hy aen den mede-Contractant die het voorsz Boeck ook gedruckt sal hebben, sal moeten kennisse geven: en de Boecken, by den selven Contractant, als voren, gekocht ofte in-gemangelt, uyt-verkocht zijnde, sal hy geen andere van sodanige Boecken vanden voorsz Na-drucker buyten dit Contract zijnde, mogen inkopen, en soo haest onse mede-Contractant aen ons notitie sal gedaen hebben dat hy sodanig Boeck heeft op de Pers genomen, sal het niemant van ons geoorloft zijn, quantiteyt van het selve Boeck te kopen ofte in te mangelen, maer alleen soo veel nemen als dagelijx van doen heeft. Alles op de verbeurte van 50 guldens, d'eene helft ten behoeve van onse mede-Contractant wiens Boeck na-gedruckt sal zijn, een vierde part voor ons Collegie, en 't resteerende vierde part voor den Armen.

X.
En op dat alle de voorsz en volgende articulen, dies te beter en in alle deelen mogen onderhouden werden, gelijck wy oock by onse ondertekeninge beloven te doen, soo is goet gevonden en geaccordeert, dat wy jaerlijckx, op den eersten woensdagh in Augusto, yeder op sijn eygen beurs, by malkanderen sullen compareren tot Amsterdam, ter plaetsen by de Praeses en Assessoren te beramen, om aldaer mondelingh met malkanderen te spreecken, en ook uyt onse Vergaderinge, by pluraliteyt van stemmen, te verkiesen seven Personen, waer van een Praeses en ses Assessoren sullen zijn, en van de welcke, op het eene Jaer drie, op het andere Jaer, vier, sullen afgaen, en gelijck getal weder gekoren werden; Als wanneer oock by gemeene, ofte anders by meerderheyt van stemmen van de selve Vergaderinge, dit Contract met sodanige articulen sal worden geamplieert, ofte eenige van dien in sulcker voegen verandert, als tot welvaren en ten meesten beste vanden Boeckhandel sal nodigh en dienstig bevonden werden.

XI.
Sullende alle questien, differenten en misverstanden die tusschen ons Contractanten, ofte eenige van ons, souden mogen vallen, dit Contract aengaende, geen uytgesondert, moeten gedecideert en getermineert worden, by den voorsz Praeses en Assessoren, ofte het meerendeel van dien, welckers oordeel en uytspraecke, wy Contractanten ons mitsdesen in alles submitteeren en onderwerpen, sonder daer tegens te doen ofte laten geschieden, directelijck noch indirectelijck, in rechte noch daer buyten, renuncieerende niet alleen van alle vordere reductien, maer oock onweder-

---

Chapter 1 Page 6

roepelijck by Contract overgevende, om ons in den inhouden deses en uytspraecke of uytspraecken van de voorsz Praeses en Assessoren, vrywilligh te sullen laten condemneeren by den Hoogen Rade in Hollant, Constituerende tot dien eynde een yeder van ons den eersten Procureur en Procureurs voor den selven Rade, desen verthoont werdende, om de voorsz condemnatie te versoecken, en daer inne te consenteeren respective, al waer 't ter begeerte van een van Parthyen alleen, sonder dat daer toe eenige citatie, daghvaerdinge, of vorder consent van noden sal zijn; Belovende van waerde te houden, alle 't geene by de selve Procureurs gedaen en verright sal werden, 't gewijsde te voldoen, en hen-luyden daer van te indemneeren.

XII.
En sal by de voorsz Vergaderingh, mede een Scriba gekosen werden, die van alles goet en pertinent register en notitie sal moeten houden, en oock in een Boeck dat daer toe specialijck sal worden gemaeckt, registreeren en aenteeckenen by en beneffens de Namen van een yeder van ons Contractanten, wat Copyen elcks eygen zijn, en daer van mede aen een yegelijck van ons des begeerende, Copye ofte af-schrift moeten geven, ten eynde also perfectelijck sal konnen gesien en geweten worden, waer ofte by wie de selve Boecken te krijgen zijn.

XIII.
Voorts dat niemant van ons Contractanten sal vermogen, eenigh Boeck, netto te stellen.

XIV.
En bij aldien geoordeelt wierde, den Prijs van een Boeck by yemant van ons Contractanten gedruckt, te hoogh gestelt te zijn, sal daer over aen den voorsz Praeses en Assessoren mogen geklaeght worden; Dewelcke, na verhoor van parthyen en examinatie van saecken, sullen vermogen den selven Prijs, soodanigh te stellen en modereren, als hen-luyden raetsaem en redelijck duncken sal, en sal een yeder van ons sigh daer na moeten reguleren, sonder eenige oppositie ofte tegen-seggen; op verbeurte, in cas van contraventie als by den voorsz Praeses en Assessoren, gearbitreert sal worden.

XV.
En yegelijck van ons Contractanten, sal gehouden zijn, voor yeder Boeck, dat hy na dato deses sal komen te drucken, 'tgeene noyt te voren by hem gedruckt is geweest, aen handen van den voorsz Praeses en Assessoren te betalen een vierde part van het geene het selve Boeck by hem in Prijs gestelt sal zijn.

XVI.
Eyndelijck dat de interpretatie van alle duysterheyt ofte omissie die in een of meer van de voorsz en anderen na desen noch te beramen articulen, soude mogen gesustineert ofte bevonden werden, staen sal aen het oordeel en uytspraecke van de voorsz Praeses en Assessoren inder tijt.

Belovende Wy ondergeschreven alle 't geene voorschreven staet, getrouwelijck te onderhouden en naer te komen, elck in 't sijne, sonder daer tegens te doen ofte gedogen gedaen te worden in eeniger maniere, Onder verbant van onse respective personen ende goederen, geen uyt gesondert, de selve submitterende alle Rechten en Rechteren, Sonder argelist. Des t'oirkonde desen by ons Contrahenten ondergeteeckent, den vijffden november anno xvic ende tzestich.

Jan Maire
Frans Hackes
Pieter Leffen
Jacob Voorn
Pieter Hackius
Pieter Dedier
Hendrick Verbiest
den 25en meije 1661
Adrian Vlack
Joris Abrahamsz van der Marsce
Frans Moyaert
Philips de Croij
Daniel & Abram van Gaasbeeck
Salomon Wagenaer
den xixen martii 1661 bij
A. van Hoogenhuys



Transcription by: Menno Polak, Chris Schriks & Stef van Gompel